Eenzaamheid te lijf in quarantainetijd

Eenzaamheid voor zij die leiden/ lijden in tijden van quarantaine
Liefde in tijden van eenzaamheid
Hoe bevrijdt je je soul van een eenzaamheid
Wie zich niet bevrijdt, staat in de wachtrij van eenzaamheid
….

Sinds de tweede wereldoorlog waren we niet eerder zo op onszelf teruggeworpen.
Wat doet massaal binnenblijven met onze mentale gezondheid?
Het hoeft niet benadrukt te worden dat we sinds het afgelopen jaar met diepe gevoelens van eenzaamheid te maken kregen. Lockdowns zijn immers niet gemaakt op onze gezondheid. Straks ga ik in op de fysieke gevolgen, nu bouw ik verder op wat isolatie met ons doet.

‘Lekker thuisblijven’. Wat doet het met ons?
‘Thuis’.
Normaliter een plek die we kunnen verlaten, om er vervolgens weer veilig terug te keren na veel (stress)indrukken uit de buitenwereld.
Een oord om – met je naasten – gezellig tot rust te kunnen komen.
We merken nu meer dan ooit dat een teveel aan rust, juist heel veel onrust oplevert. De stille(re) straten, de buren die ‘vroeger’ met elkaar lachten en praatten, de in- en uitloop naar de stadcentra en ga zo maar door.

Deze stilte is voor de mensheid nieuw sinds de tweede wereldoorlog. In die periode bleven we massaal binnen om de gevaren van de buitenwereld zoveel mogelijk te ontduiken.
Angst: een gevoel dat onze stresshormonen flink aan het werk zet, waardoor we vluchten, verstijven of in de aanval gaan. Al deze emoties zorgen voor spanningsvelden in onze veilige thuishaven.

In het huidige tijdperk gaan angst en eenzaamheid hand in hand.
Dit zorgt voor ernstige problemen.
Steeds meer mensen voelen zich alleen en weten ook niet hoe ze dat gevoel een plekje moeten geven.
Wanneer je niet weet hoe je iets kunt oplossen, of hoe je met iets onwennig moet leren leven, kan het schade veroorzaken op alle vlakken.
Vaak begint het met een ondefinieerbare angst voor eenzaamheid.
Het alleen-zijn op zich is niet de oorzaak van de angst, wel het gevoel in de steek gelaten te worden. Als die angst een bepaald niveau heeft bereikt, dan wordt het een existentiële angst.
Existentiële angst is het chronisch aanwezige gevoel van leegte.

Wat doet afsluiting van de maatschappij op langere termijn met een mens?
In de eerste lockdown zagen we verfrissende voordelen, deden we massaal aan mindfulness een kregen we massaal de tijd om aan introspectie te doen, onze thuishaven gezelliger te maken enz… .
En waren we dikwijls ook blij dat we geen verplichte lunch- en andere pauzepraatjes meer moesten houden op kantoor.
Die fase hebben we gehad, we zijn moe, en de eenzaamheid slaat flink toe.

Eenzaam voelen heeft emotionele én lichamelijke gevolgen
Je zo nu en dan eenzaam voelen is normaal, dat is een erg onbehaaglijk gevoel, al heeft het – op korte termijn- niet erg veel gevolgen.
Langdurige eenzaamheid echter geeft zowel mentaal als fysiek gezondheidsklachten. Het is daarom belangrijk om je geest te verluchten van eenzaamheidsgevoelens.

“The monotony and solitude of a quiet life, stimulates the creative mind”
Albert Einstein.

Sociale onzekerheid versus emotionele eenzaamheid
Sociale eenzaamheid ontstaat door een beperkt sociaal netwerk. Emotionele eenzaamheid ontstaat uit het gebrek aan intieme contacten: het moderne woord ‘knuffelcontacten’. Wanneer er niet aan deze behoefte kan worden voldaan, ervaar je een diepe vorm van eenzaamheid.

Eenzaamheid uit de taboesferen gehaald
Iedereen ervaart eenzaamheid anders.
De één heeft meer behoefte aan betekenisvolle relaties en sociale contacten dan de ander. Eenzaamheid valt niet altijd af te lezen op iemands gezicht, en tot voor kort huisde het woord ‘eenzaamheid’ in taboesferen.
‘Wie eenzaam was, heeft het daar zelf naar gemaakt.’, kregen mijn cliënten wel vaker van anderen te horen. Die harde woorden hakken in omdat we eenzaamheidgevoelens linken aan ‘falen’.
Geef toe: het is impopulair om niet populair genoeg te zijn, en ook zonder deze mondiale episode liepen we niet met deze gevoelens te koop.

Eenzaamheid is geen vrije keuze (meer).
Vroeger werd eenzaamheid gezien als een situatie waarin men zich vrijwillig, (eventueel) tijdelijk, en vooral bewust terugtrok uit de samenleving.

Deze afzondering werd beschouwd als een bewust ‘kluizenaarschap’ om zichzelf grondig te leren kennen. Men deed het o.a. om dichter bij de natuur te komen en zichzelf te komen. Kortom de positieve kanten van deze bewuste keuze stonden centraal.
Die gecreëerde eenzaamheid wordt \wel eens gezien als een diepe hunkering naar privacy of een doelbewuste keuze om zich af te zonderen van de maatschappij.
Eenzaamheid – in welke vorm dan ook – is een negatieve ervaring en als men die strijd heeft overwonnen, kun je jezelf veel sterker voelen in de maatschappij.

Hormonen en eenzaamheid
Onze hormoonstatus is verantwoordelijk voor heel wat emotionele problemen, en dus ook onze ontvankelijkheid voor eenzaamheidgevoelens.
Eenzaamheid tast je zelfvertrouwen aan omdat je het ‘verleerd’ lijkt te zijn om met anderen om te gaan. Faalangst krijg je gratis in ruil en wie lijdt er nu graag aan gezichtsverlies?
Zelfvertrouwen is dus ook een essentiële bouwsteen in onze mentale gezondheid. Klinkt boring, maar voeding en beweging doen ons goed!
Van de juiste voeding en gezonde lichaamsbeweging krijgen we meer zelfvertrouwen (en werkt dus ook faalangst-verlagend) waardoor we makkelijker sociaal contact maken.
Een professionele (online) gezondheidscoach leert jou hoe je instant serotonine aanmaakt: denken we maar aan foodies als bananen, avocado, en yes: ook pure chocolade! Draai dan nog eens noten en zaden door je smoothie? Hello fresh mind!

Enkele remedies om sterk(er) om te gaan met opgelegde maatschappij-isolatie.
Zoals wel blijkt uit het bovenstaande is het belangrijk om je niet te lang eenzaam te voelen.
Zoals ik eerder beschreef is eenzaamheid van langdurige tijd niet gezond en ook – voorlopig- geen vrije keuze (meer).

Gezondheid en je eenzaam voelen
Eender welke vorm van slechte gezondheid, kan ervoor zorgen dat je je emotioneel en sociaal voelt wegglijden.
De angst dat niemand voor je kán zorgen is niet te onderschatten!
Wanneer dagelijkse (uithuizige) routines wegvallen, worden we érg geconfronteerd met het opgelegde kluizenaarsbestaan.

Het averechtse effect van een teveel aan contacten
Veel contacten om je heen, klinkt als muziek in de oren omdat het lijkt alsof je niet eenzaam bent. Maar net die veelheid aan globale – en online sociale -contacten kan eenzaamheid bevorderen. Je hoort het niet vaak genoeg: ‘Social media zetten onze vergelijkingsmotor – ongewild- in gang, al weten we donders goed dat de buurvrouw in het echt een ongefilterde, fijne girl next door is.
Het geeft doorgaans een fijner gevoel om een stevig contact met een beperkt aantal personen te hebben. Maximaal een vijftal vrienden geven ons een gevoel van samenhorigheid.

En toch is dit oude Italiaanse gezegde juist nu voor veel mensen een periode om huidige contacten onder de loep te nemen.

‘Meglio soli che mal accompagnati.’
(Het is beter om -even- op jezelf te zijn, dan in slecht gezelschap.)

Eenzaamheid en depressieve gevolgen?
Cortisol is één van de meer bekende stresshormonen.
Dit hormoon wordt aangemaakt in de bijnieren als reactie op (overmatige) stressprikkels. Het hormoon zorgt ervoor dat je snel handelt in sterk belastende situaties. Het geeft je een energiepeil een boost zodat je bijtijds kunt aanvallen of vluchten.
De meeste stresstriggers die door deze tijd zijn ontstaan geven ons niet meer de mogelijkheid om te vechten of vluchten. Hierdoor wordt het ongebruikte hormoon niet verbruikt, maar stapelt het zich op in het lichaam. De eetlust neemt toe, waardoor je energiepeil daalt: hello coronakilo’s. Daarnaast zorgt cortisol ervoor dat ons immuunsysteem een flinke duik maakt.
Zorg daarom voor herbronmomenten, het behoud van intieme contacten waar mogelijk, gebalanceerde voeding, regelmatige beweging, meditatie en slaap. En vergeet niet dat het nieuws ons cortisol oplevert: je informatiebronnen tot het strikte minimum beperken geeft je meer de kans om voor jezelf – en je dierbaren – te kunnen zorgen.

Persoonlijke kenmerken dragen bij aan je eenzaam voelen
Een aantal karaktereigenschappen zorgt ervoor dat je je sneller eenzaam/ verlaten voelt.
Een gebrek aan sociale vaardigheden en een gebrekkig zelfvertrouwen gaan samen. Die twee factoren versterken verlatingsangst en dus het gevoel door niemand begrepen te worden, waardoor afzondering de enige ‘oplossing’ lijkt.

Signalen van eenzaamheid
Lichamelijke signalen
• verwaarloosde zelfzorg: voeding, beweging, uiterlijk etc… .
• algehele vermoeidheid van het – al dan niet bewuste- sufpiekeren.
• hoofdpijn
• verhoogde spierspanning
• gebrekkige of toegenomen eetlust.

Psychische signalen
• negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen
• gevoelens van zinloosheid en uitzichtloosheid
• het gevoel dat iedereen je in de steek laat
• teleurstelling in jezelf en de buitenwereld
• verdriet
• boosheid
• verlies van vertrouwen in andere mensen

Sociale signalen
• een tekort aan sociale contacten
• het gemis aan sociale steun

Gedragsmatige signalen
• gebrekkige sociale vaardigheden
• claimgedrag
• op zichzelf gericht zijn
• verhoogde verslavingsgevoeligheid

Levensgebeurtenissen
• overlijden van een naaste
• scheiding
• ziekte of beperking (van jezelf of een huisgenoot)
• verhuizing(en), migratie of veranderde woonomgeving
• verlies van je baan
• financiële problemen

Wat kunnen we nog meer doen in deze tijden van quarantaine en lockdowns aan die eenzaamheid?

1. Zoek een objectief klankbord zoals bijvoorbeeld je huisarts of een therapeut. Die kan samen met jou nagaan hoe jij je persoonlijke situatie – met haalbare tools- kunt omzetten naar een fijn(er) leven.
2. Maak anderen blij! Onderzoek heeft aangetoond dat vrijwillige activiteiten eenzaamheid en depressieve gevoelens verlichten.
Verse soep voor je oudere buur? Misschien is die drukbezette moeder en carrièrevrouw wel blij als jij even vraagt wat ze van de supermarkt nodig heeft? Een kaartje of een berichtje/telefoontje naar een persoon die je lang niet meer contacteerde, etc… (vrijwillige) dingen doen, haalt ons uit de sleur, geeft ons doelen en zo maken we endorfine en dopamines aan. Last but not least maken we hierdoor serotonine aan wat ons zelfvertrouwen vergroot.

Ik kan wel meer onderwerpen verzinnen: geef maar aan.

© Aloka Liefrink