INLEIDING
WAT IS EEN NARCIST?
Narcisme is een psychische stoornis die wordt gekarakteriseerd door een overdreven gevoel van eigenwaarde, en een intense behoefte aan bewondering. Mensen met veel narcistische kenmerken hebben de neiging om hun eigen verlangens en prestaties boven die van de ander te plaatsen. Ze hebben vaak een sterk gebrek aan belangstelling of medeleven voor de noden van de ander. Daardoor is er ook een groot gebrek aan oprechte empathie.
In dit boek leg ik het accent op narcisme in partnerrelaties. Een kenmerk is namelijk vaak dat narcisten een ‘rijk’ relatieparcours hebben doorlopen.
In algemene teksten en filmpjes wordt er gepraat over ‘een typische narcist’. In dit boek praat ik over een NPS om het makkelijker leesbaar te maken. Dit is meteen ook een professionele term en staat voor ‘Narcistische Persoonlijkheidsstoornis’.* Lexicon
Een NPS is een vurig type!
Een NPS zal met zijn emoties, attitudes, (verwrongen) visies en taalgebruik, jou laten voelen dat hij de baas is.
Een NPS zal leven als iemand met erg veel leeuw- boogschutter- en ram-aspecten: “Ik krijg wat ik wil, en wat ik nú niet wil? Ik sta op de eerste plaats, altijd en overal. Ben je het niet met me eens? Weg ermee. Ik ben klaar voor een nieuw avontuur in mijn Fantasialand.’
De hormonen die hij uitzendt in jouw universum, krijg je in het kwadraat ingespoten waardoor je zelf ook niet meer in staat bent om nuchter te reageren op dit soort stressvolle situaties.
Gradaties van narcisme.
Vergeet ook niet dat we op een schaal van tien: één als compleet altruïsme kunnen neerzetten, als dat al zou bestaan. Op tien zou je de erg arrogante dominante personen kunnen plaatsen. Dan heb ik het nog niet over de middenmoot. Weet ook dat je op deze schaal een verplaatsing kunt doormaken. Dit hoeft niet per se door negatieve omstandigheden te gebeuren, dit kan bijvoorbeeld ook wanneer je een groot succes binnenrijft kun je ook makkelijker naast je schoenen gaan lopen.
Gedragingen van een NPS kunnen gemilderd worden, maar au fond stagneert hij hooguit of gaat hij zelfs stapjes verder. Dit gedrag werkt doorgaans belonend wanneer hij niet verlaten wordt, en dus ziet hij geen reden om te stoppen. Bekijk het als een verslavingsmechanisme want door zijn gedrag, wanneer hij nieuwe relaties aangaat, wordt hij steeds beloond met – op zijn minst- een flinke portie bevestiging. Het slachtoffer voelt feilloos aan dat er geen tegenspraak mogelijk is.
Misvattingen:
Iedereen die graag poseert, zelfverzekerd is, licht ontvlambaar uit de hoek kan komen, en situaties naar zijn hand kan zetten om zo successen te bereiken, wordt tegenwoordig zeer makkelijk weggezet als ‘narcist’.
Niet alleen mannen zijn narcisten!
Het woord ‘narcist’ wordt volgens ons taalgebruik in de mannelijke hoek geslingerd, maar mannen kunnen net zo goed slachtoffers worden van narcistisch misbruik door narcistische vrouwen. Beide geslachten zijn dus even vatbaar voor dit misbruik.
Alleen zijn er wat nuances, en die stip ik regelmatig aan.
In grote lijnen acteren NPS vrouwen op dezelfde manier als NPS mannen, maar er zijn nuanceverschillen waar jij misschien nog niet bij stilstond als heteroman? De wetenschap dat jij net zo goed slachtoffer kunt worden van een vrouwelijke NPS kan jou nu ook soelaas kunnen bieden, na het lezen van dit boek. Denken we maar aan bijzondere voornamen, ‘mijn kind is hoogbegaafd’, ‘mijn dochter heeft 50 000 volgers op TikTok of Instagram, allemaal mooie plaatjes.
Inzichttip
Mannelijke NPS versus vrouwelijke NPS.
We beginnen al meteen met een belangrijk nuanceverschil:
vrouwen zetten hun vrouwelijke charmes in de strijd, mannen daarentegen performen meer met hun status en macht. Zowel mannen als vrouwen kunnen beide ‘kwaliteiten’ in inzetten.
Eén ding is zeker: zowel mannelijke als vrouwelijke NPS’ers zijn als de dood om ‘een fout imago’ te creëren.
Een narcist is niet per se een psychopaat.
Een NPS wordt vaak heel erg afgeschilderd als een zware psychopaat. Vaak plegen ze ook geweld op allerlei ernstige manieren.
Het helpt je wellicht om wat meer te weten te komen over de ontwikkeling van narcisme.
Wist je dat er verschillende soorten van narcisme bestaan?
Gewoon narcisme. (Narcistische persoonlijkheidskenmerken.)
Dit betreft een eigenschap van narcisme die bij de meeste mensen in verschillende mate aanwezig kan zijn. Een gezonde portie zelfvertrouwen en het nastreven van persoonlijk succes. Gewoon narcisme wordt echter problematisch wanneer het gedrag, dat bij narcisme hoort, buitenproportionele vormen aanneemt en leidt tot destructieve effecten op relaties, werk en andere levensgebieden.
Een zware NPS toegelicht.
Zware NPS is een ernstige vorm van narcisme die wordt gediagnosticeerd als een persoon voldoet aan criteria die men in de DSM-5 terugvindt. (Diagnostic en Statistical Manual of Mental Disorders) * Lexicon
Dit soort NPS, manipuleert anderen doorlopend en hij verwacht voortdurend dat de ander hem bewondert. Ze beschouwen zichzelf als superieur, en vertonen een diepgaand gebrek aan empathie.
NPS kan leiden tot uiterst gecompliceerde sociale situaties die zij doorgaans zelf in gang zetten. Zij hebben doorgaans een zeer problematische partnerrelatiegeschiedenis door o.a. een breed arsenaal aan emotionele disfuncties Daarnaast is het niet ondenkbaar dat ze dikwijls van baan veranderen, door hun zeer gebrekkige – tot agressieve omgang- met collega’s.
Een NPS zal zijn spiegelbeeld altijd als mooier bekijken dan het in werkelijkheid is. En zo moet zijn leven er ook uitzien. Letterlijk en figuurlijk, brandschoon opdat niemand aan zijn omdat niemand het in zijn/ haar hoofd kan halen dat hij niet een supertopper is.
Dit zelfbeeld en de ongevoeligheid voor wat er in anderen omgaat, gaan dikwijls – hoe contradictorisch ook- gaat hand in hand met een intense hunkering naar bewondering en bevestiging door anderen
Verschillen tussen een overt en een covert narcist.
Een overt narcist is, mits sterke voorkennis, makkelijker te herkennen dan een covert narcist. Wanneer we het in de volksmond hebben over narcisten, dan denken we vooral aan de (te) zelfverzekerde types die erg veel alfagedrag vertonen. Als er over narcisme wordt gepraat worden deze types vooral naar voren gebracht. Ook dit is onterecht want er zijn net zoveel covert narcisten. Hierover zo dadelijk meer.
Kenmerken van een overt NPS?
° Beschikt over een buitenproportioneel ego.
° Heeft een gebrekkig empathisch vermogen.
° Vindt zichzelf buitengewoon interessant en verbergt dit niet. Dwingt
bewondering af en als je die niet biedt, dan kan hij toxisch uit de hoek komen.
° Net als de covert narcist: een algeheel gebrek aan emoties en
inlevingsvermogen.
° Kan extreem jaloers uit de hoek komen, en houdt het slachtoffer vast door het
chronisch te devalueren op een zeer sluwe manier.
° Steeds uit op competitie en macht.
° In de buitenwereld is hij charmant, en in alles geslaagd in zijn leven. (Weinigen
twijfelen hieraan.)
° Eist voortdurend aandacht op.
° Net als een covert NPS: heeft een overt NPS geen geweten. Excuses hoef je
niet te verwachten.
Een covert narcist.
Een covert narcist komen wat onzeker en zelfs ‘lost’ over.
In feite kun je de twee types onder dezelfde noemer plaatsen omdat hun motivatie gelijklopend is. Alleen is hun gedrag om het slachtoffer te vangen anders.
Een overt narcist houdt zich absoluut niet bezig met de gevoelens van de ander. Ze zijn er ook rotsvast van overtuigd dat ze superieur zijn en alle recht hebben om zich te misdragen.
Covert narcisten zitten ietsje anders in elkaar, en dat merk je ook aan hun gedrag. Zoals ik schreef komen ze wat timide uit de hoek, geheel tegenovergesteld dan de overt narcist die zonder blikken of blozen op zijn prooi afstapt.
Een covert narcist bestudeert de situatie en ook zijn potentieel slachtoffer. Hij wacht als het ware met het maken van een vakkundige schaakzet. Dit type houdt zijn charmante kanten verborgen, en slaat toe wanneer de belangstelling van het slachtoffer is gewekt. Een covert narcist speelt met mysterie, en vangt daardoor de types die hier vatbaar voor zijn. In werkelijkheid is hij een wolf in schaapsvacht.
Kenmerken van een covert NPS.
° Subtiel superioriteitsgevoel.
Een covert narcist vertonen ook kenmerken van
superioriteit, alleen zijn die minder traceerbaar. Zeker voor de buitenwereld.
Op een subtiele wijze laten ze het slachtoffer voelen dat het als
minderwaardig wordt beschouwd en hierbij arrogant gedrag vertonen.
Weliswaar op een heel spitsvondige manier.
° Doortrapt gedrag om bewondering op te eisen.
‘Ik ben toch mooi in deze jurk, niet?’ Je zou die zelfbewondering
eens met een ‘nee’ moeten beantwoorden. Ga dan maar uit de weg.
Verwacht je dan aan een heel geniep verwijt dat diep op je gebarsten
ego inhakt.
° Gebruikt zeer gehaaide manipulatietechnieken.
Covert narcisten zullen hun doelen zeker ook bereiken, maar zetten
hiervoor camouflagetechnieken in.
Voorbeeld?
‘Als jij geen loonverhoging vraagt, weet ik niet of wij het hoofd boven
water kunnen houden.’ Een covert narcist beweert vaak zuinig te zijn,
maar is dit voor zichzelf niet. Hierdoor krijgt het slachtoffer schuld-
gevoelens en gaat inderdaad harder werken om 10 broden op de plank
krijgen. Zeker als men een gezin moet runnen, kan er ingespeeld worden
op het geweten van het slachtoffer. Covert narcisten zeggen ook niet zoveel,
Ze kunnen je echter wel bekogelen met een duivelse blik.
° Onzichtbare inferioriteit.
Binnenkamers hanteren zij een façade van superioriteit.
Diep van binnen zijn ze erg onzeker over alles in het leven:
hun ouderschap, prestaties, en uiterlijk. Vrouwelijke covert narcisten
tonen die zaken zeker niet! Ze zullen je doen geloven dat ze mooi en wijs
zijn op alle fronten. Daarnaast zijn ze ook een topvrouw en een supermoeder.
Spreek dat maar eens tegen? Diep in zichzelf zijn ze als de dood voor
afwijzing, bedrog en kritiek. Dit kan overigens net zo goed bij NPS mannen
van toepassing zijn.
° Moeilijk detecteerbaar.
Vanwege hun subtiele manier van doen, zijn covert narcisten vaak véél
moeilijker te detecteren. Ze kunnen flamboyant, charmant en zelfs sociaal
zijn. Denk daarbij vooral aan prestaties en uiterlijkheden waarop ze prat
gaan. Geen hond zal eraan twijfelen dat deze NPS zijn kinderen en partner
terroriseert tot op het bot.
Kenmerken die een overt NPS en covert NPS delen?
° Gemeenschappelijk aan beide vormen van narcisme: dominantie van de eigen
behoeften en vooral grootheidswaan.
° Beide types zetten alle beschreven gedragingen in om al jouw aandacht te
trekken en behouden.
° Echte hulp zoeken beide types doorgaans niet, hierop kom ik later terug.
° Empathie is ze vreemd.
NARCISME EN RELATIES